ในยุคที่เทคโนโลยีดิจิทัลเข้ามามีบทบาทอย่างลึกซึ้งในทุกมิติของชีวิต แนวคิดใหม่ที่เรียกว่า “การมุ่งเน้นข้อมูล” (data-centric mindset) ได้เริ่มปรากฏขึ้นในวงการสถาปัตยกรรม โดยเฉพาะในหมู่สถาปนิกรุ่นใหม่ที่มีความเชื่อมโยงกับเทคโนโลยีขั้นสูง เช่น วิทยาการข้อมูล ข้อมูลขนาดใหญ่ และการเรียนรู้ของเครื่อง แนวคิดนี้ไม่เพียงเปลี่ยนแปลงกระบวนการออกแบบทางสถาปัตยกรรมเท่านั้น แต่ยังนำไปสู่ความเข้าใจใหม่เกี่ยวกับความงามทางสุนทรียศาสตร์ และแนวทางใหม่ทางวิชาชีพ

บทความงานวิจัยเรื่อง “The Silicon Architect: Transformation Towards a Data-Centric Mindset” ของ คุณวศิน เข็มกำเนิด และ ดร.ชำนาญ ติรภาส คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการออกแบบ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี โดยงานวิจัยนี้เป็นการศึกษาว่าแนวคิดมุ่งเน้นข้อมูลนี้ได้เปลี่ยนแปลงกระบวนการออกแบบอย่างไร ผ่านการวิเคราะห์กรณีศึกษาเชิงอุปมา และชี้ให้เห็นถึงศักยภาพของการผสานความคิดระหว่างมนุษย์และเครื่องจักร ที่เปิดประตูสู่ระดับของจินตนาการใหม่ ซึ่งเกินกว่าขอบเขตเดิมของความคิดสร้างสรรค์ทางสถาปัตยกรรม บทความนี้จึงเป็นการสำรวจแนวโน้มสำคัญที่อาจกำหนดอนาคตของทั้งวิชาชีพและตัวสถาปนิกเอง

บทความนี้ศึกษาการเกิดขึ้นของแนวคิดใหม่ที่เรียกว่า "การมุ่งเน้นข้อมูล" (data-centric mindset) ในวงการสถาปัตยกรรม และผลกระทบของแนวคิดดังกล่าวต่อกระบวนการออกแบบทางสถาปัตยกรรม แนวคิดนี้ถูกกำหนดขึ้นจากการมีส่วนร่วมกับเทคโนโลยีใหม่ ๆ เช่น วิทยาการข้อมูล (Data Science), ข้อมูลขนาดใหญ่ (Big Data) และการเรียนรู้ของเครื่อง (Machine Learning) ซึ่งล้วนมีส่วนผลักดันให้เกิดความเข้าใจใหม่ นำไปสู่ความงามเชิงรูปแบบใหม่ และท้ายที่สุดคือข้อสมมติฐานทางวิชาชีพแบบใหม่

ส่วนแรกของการทบทวนวรรณกรรมได้ติดตามการเปลี่ยนผ่านของแนวคิดทางสถาปัตยกรรมผ่านบุคคลต้นแบบในแต่ละยุค เช่น ช่างก่อสร้างผู้ชำนาญ (Master Builder), สถาปนิกยุค Beaux-Arts, สถาปนิกยุค Modernist และสถาปนิกยุค Parametric ซึ่งทั้งหมดนำไปสู่สิ่งที่บทความนี้เรียกว่า "สถาปนิกแห่งซิลิคอน" (Silicon Architect)

The visionary Le Corbusier in Chandigarh. (Source:Harrouk, (2021)) Wim Dussel, IISC on Flickr Creative Commons, CC BY-SA 2.0 Deed)

รูปจาก : https://doi.org/10.56261/jars.v22.269892

ต่อมา มีการวิเคราะห์กรณีศึกษาเชิงอุปมาสามกรณี ที่แสดงให้เห็นว่า กระบวนการออกแบบทางสถาปัตยกรรมสามารถถูกกระตุ้นและเปิดโอกาสใหม่ ๆ ผ่านแนวคิดที่มุ่งเน้นข้อมูล ช่วยให้นักสถาปัตยกรรมสามารถก้าวข้ามขีดจำกัดทางจินตนาการของตน และไปสู่ความทะเยอทะยานใหม่ในระดับวิชาชีพ

แนวโน้มที่มุ่งเน้นข้อมูลของสถาปนิกเหล่านี้ได้นำไปสู่การหลอมรวมระหว่างการรับรู้ของมนุษย์และเครื่องจักร (human-machine cognition) ผ่านการรับรู้เชิงผสมนี้ สถาปนิกสามารถก้าวข้ามความทะเยอทะยานแบบเดิม เช่น การสร้างรูปแบบใหม่ ไปสู่การเผชิญหน้ากับแนวคิดเรื่อง "การสร้างสมมติฐาน" และ "การคาดการณ์ในระดับวิชาชีพ" โดยอาศัยข้อมูลความคิดจากปัญญาที่ไม่ใช่มนุษย์

3-D printed wall elements eliminating the need for formwork in new fabrication logic

รูปจาก : https://doi.org/10.56261/jars.v22.269892

แนวคิดใหม่นี้ ซึ่งเกิดขึ้นในสถาปนิกแห่งซิลิคอน มีแนวโน้มจะเปลี่ยนทิศทางของกระบวนการออกแบบทางสถาปัตยกรรม และในกระบวนการนั้น อาจช่วยให้สาขาวิชานี้หลุดพ้นจากข้อจำกัดของจินตนาการในกรอบแนวคิดเดิม ๆ ไปสู่สิ่งที่เกินกว่าความสามารถทางปัญญาของมนุษย์ได้ ดังนั้น การวิจัยนี้จึงให้ความกระจ่างเกี่ยวกับอิทธิพลที่อาจหล่อหลอมกระบวนการออกแบบทางสถาปัตยกรรมในอนาคต และนักสถาปัตยกรรมที่จะเปลี่ยนแปลงตามไปด้วย

In-house custom software creation for passively-actuated façade analysis

รูปจาก : https://doi.org/10.56261/jars.v22.269892

เอกสารอ้างอิง

Tirapas, C. and Kemkomnerd, W. (2025). The Silicon Architect: Transformation Towards a Data-Centric Mindset. Journal of Architectural/Planning Research and Studies (JARS) 22(1), 1-24. https://doi.org/10.56261/jars.v22.269892