สัญลักษณ์ภาษายี (Yi symbols) เป็นระบบภาพที่มีเอกลักษณ์เฉพาะ ซึ่งถูกใช้ในการสื่อความหมายเชิงวัฒนธรรมของกลุ่มชนยีในประเทศจีน อย่างไรก็ตาม ผู้ใช้จากต่างวัฒนธรรมอาจประสบความยากลำบากในการทำความเข้าใจหรือมองเห็นลำดับข้อมูลที่ผู้ออกแบบตั้งใจถ่ายทอด งานวิจัยด้านปฏิสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับภาพ (visual cognition) ชี้ให้เห็นว่า การจัดองค์ประกอบทางภาพ เช่น สี ความสว่าง ขนาด การซ้อนชั้น และเส้นนำสายตา สามารถมีอิทธิพลต่อวิธีที่ผู้ชมมอง ไล่สายตา และตีความสื่อภาพได้อย่างมีนัยสำคัญ

กลวิธีการเรียนรู้ผ่านการมอง (Visual Strategies) จึงมีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการช่วยให้ผู้เรียนสามารถจับประเด็นสำคัญ ทำความเข้าใจโครงสร้าง และจดจำสัญลักษณ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ เทคนิคต่าง ๆ เช่น การใช้สีและความสว่าง การจัดวางแบบซ้อนชั้น การใช้เส้นนำสายตา รวมถึงการปรับขนาดองค์ประกอบ ล้วนสามารถชี้นำลำดับการมอง กระตุ้นความสนใจ และช่วยให้ผู้เรียนตีความข้อมูลได้ลื่นไหลยิ่งขึ้น

การเรียนรู้ผ่านการมอง (Visual Strategies)

หมายถึง การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม กระบวนการคิด โครงสร้าง ความคิดในสมองของบุคคลอันเนื่องมาจากการรับรู้ทางสายตาหรือจากการมองเห็น การเรียนรู้ของบุคคลออทิสติกส่วนใหญ่เกิดจากการจดจํา สิ่งของที่เป็นของจริง สิ่งของจําลอง ภาพเคลื่อนไหว ภาพถ่าย ภาพวาด ภาพลายเส้น ป้ายโฆษณา สัญลักษณ์และโลโกต่าง ๆ ซึ่งทําให้บุคคลออทิสติกเกิดการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม ส่งเสริมกระบวนการคิดในสมอง คนส่วนใหญ่มีรูปแบบการเรียนรู้ได้ดี โดยใช้การมองและสร้างภาพในสมอง เชื่อมโยงกบประสบการณ์เดิมที่เคยเรียนรู้มา พัฒนาเป็นมโนมติใหม่ขยายองค์ความรู้ต่อเนื่องไปเรื่อย ๆ (Hodgdon, 1995; Quill ,1997; Vicker, 2004)

การเรียนรู้ผ่านการมองเห็นกับการศึกษา

ในด้านการศึกษา การเรียนรู้ผ่านการมองเป็นรูปแบบการเรียนรู้ที่ใช้แล้วเกิดประสิทธิผลที่น่าพึงพอใจมากทั้งในผู้เรียนที่มีสติปัญญาและพัฒนาการอยู่ในขั้นปกติและในผู้เรียนที่อยู่ในกลุ่มอาการออทิสติก โดยมีหลักการและแนวคิดมาจาก การนํารูปภาพ หรือสัญลักษณ์เข้ามาแทนภาษาพูดของบุคคลออทิสติก ส่งเสริมกระบวนการคิดในสมองผ่านการมองและสร้างภาพในสมองผู้เรียนที่เรียนรู้ผ่านการ มองเห็นนี้จะถูกเรียกว่า “Visual Learner” 

บทความงานวิจัยเรื่อง “Visual Strategies for Guiding Gaze Sequences and Attention in Yi Symbols: Eye-Tracking Insights” ของ ผศ.ดร. สกล ธีระวรัญญู และ Bo Yuan กลุ่มสาขาการวิจัยเชิงกลยุทธ์ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการออกแบบ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี โดยในการศึกษาครั้งนี้ผู้วิจัยมุ่งสำรวจประสิทธิผลของกลยุทธ์เชิงภาพต่าง ๆ ในการชี้นำลำดับการมอง (gaze sequence) และความสนใจของผู้ใช้ที่ไม่คุ้นเคยกับสัญลักษณ์ภาษายี โดยใช้เทคโนโลยีการติดตามการเคลื่อนไหวของดวงตา (eye-tracking) เป็นเครื่องมือหลัก การทดสอบกับผู้เข้าร่วมชาวไทยจำนวน 34 คนช่วยให้เข้าใจว่าองค์ประกอบภาพแบบใดสามารถดึงดูดสายตา ชี้นำการมอง หรือช่วยให้ผู้ใช้ติดตามลำดับของข้อมูลได้อย่างมีประสิทธิภาพมากที่สุด

ผลการศึกษานี้แสดงให้เห็นอย่างชัดเจนว่า กลยุทธ์เชิงภาพบางประเภทสามารถชี้นำลำดับการมองและความสนใจได้อย่างมีประสิทธิภาพในผู้ใช้ที่ไม่คุ้นเคยกับสัญลักษณ์ภาษายี โดยเฉพาะสีที่สว่าง การจัดวางแบบซ้อนชั้น และการใช้เส้นเชื่อมโยง ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการทำให้ผู้ชมติดตามลำดับที่ผู้ออกแบบตั้งใจได้ใกล้เคียงยิ่งขึ้น ในขณะที่การเปลี่ยนขนาดมีอิทธิพลต่อความสนใจเพียงบางด้านเท่านั้น

        การค้นพบจากการติดตามการเคลื่อนไหวของดวงตาครั้งนี้ช่วยเปิดมุมมองใหม่เกี่ยวกับการออกแบบสัญลักษณ์และภาพที่มีประสิทธิผลในบริบทข้ามวัฒนธรรม โดยตอกย้ำว่าการทำความเข้าใจพฤติกรรมการมองของผู้ใช้เป็นกุญแจสำคัญในการพัฒนาสื่อภาพที่สื่อสารได้ชัดเจนและมีประสิทธิภาพมากขึ้น

เอกสารอ้างอิง

Yuan, B. and Teeravarunyou, S. (2025). Visual Strategies for Guiding Gaze Sequences and Attention in Yi Symbols: Eye-Tracking Insights. Journal of Eye Movement Research (J. Eye Mov. Res.), 18(5), 1-13. https://doi.org/10.3390/jemr18050057

สมพร หวานเสร็จ. (2552). การพัฒนาศักยภาพบุคคลออทิสติกโดยใช้สื่อสนับสนุนการเรียนรู้ผ่านการมอง. ขอนแก่น: คลังนานาวิทยา.