มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี (มจธ.) ไม่ได้เป็นเพียงสถาบันการศึกษาชั้นนำ แต่ยังเป็นแหล่งรวมความภาคภูมิใจและเกียรติยศอันยาวนาน ที่สะท้อนผ่านสัญลักษณ์สำคัญอย่าง เข็มตราและชุดครุย ที่บัณฑิตทุกคนประดับในวันอันทรงเกียรติ

     ย้อนกลับไปในปี พ.ศ. 2513 พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร (ในหลวงรัชกาลที่ 9) ได้พระราชทานนาม "พระจอมเกล้า" ให้แก่สถาบัน ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของเกียรติยศอันยิ่งใหญ่ กระทั่งในปีถัดมา พ.ศ. 2514 พระองค์ยังได้พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้อัญเชิญ "พระมหามงกุฎ" ซึ่งเป็นตราพระราชลัญจกรประจำพระองค์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 มาออกแบบเป็นตราสัญลักษณ์ประจำสถาบัน จวบจนปัจจุบัน

สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า วิทยาเขตธนบุรี

    ความหมายอันทรงคุณค่าของเข็มตราที่ประดับบนชุดครุยบัณฑิต ไม่ได้เป็นเพียงเครื่องประดับ แต่ยังแฝงไว้ด้วยความหมายอันลึกซึ้งที่สะท้อนถึงเกียรติยศและคุณค่าของสถาบัน ซึ่งมีอยู่ 2 รูปแบบหลักๆ คือ:

1. เข็มกลัดติดชุดครุย (แบบเก่า):
   • พระมหาพิชัยมงกุฎ (ตรงกลาง): สื่อถึงพระมหากษัตริย์ไทย
   • ลำแสงรัศมี (แผ่ออกจากยอด): เปรียบเสมือนพระบารมีของพระมหากษัตริย์ที่แผ่ไพศาล คุ้มครองประชาชนและแผ่นดิน
   • ลายพู่ขนนกและลายไทย (ล้อมรอบ): สื่อถึงความสง่างาม ความอ่อนช้อย และเกียรติยศ
   • ฐานลายกลีบบัว (ส่วนล่าง): หมายถึงความมั่นคง ความศักดิ์สิทธิ์ และความเป็นสิริมงคล
2. เข็มกลัดติดชุดครุย (แบบปัจจุบัน):
   • พระมหาพิชัยมงกุฎ: สัญลักษณ์ของพระมหากษัตริย์ไทย แสดงถึงพระราชอำนาจสูงสุดในแผ่นดิน
   • ลายพู่ขนนก (ด้านข้างและด้านบน): เปรียบเสมือนความสง่างาม ความอ่อนช้อย และความมีเกียรติ
   • ฐานเมฆ (หรือฐานกลีบบัว รองรับพระมหาพิชัยมงกุฎ): เป็นสัญลักษณ์ของความมั่นคง ความศักดิ์สิทธิ์ และความเป็นสิริมงคล

เมื่อครั้งวิทยาลัยเทคนิคธนบุรี ยกระดับเป็นสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า วิทยาเขตธนบุรี โดยผ่านพระราชบัญญัติสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า พ.ศ. 2515 ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 88 ตอนที่ 43 ก พิเศษ หน้า 103 จึงทำให้มีการรับพระราชทานปริญญาบัตรชึ้น เพื่อความเป็นระเบียบและสมเกียรติในพิธีพระราชทานปริญญาบัตร ได้มีการกำหนดเครื่องแบบสำหรับบัณฑิตไว้ดังนี้ ตามข้อบังคับสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าว่าด้วยเครื่องเเบบนักศึกษาสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า พ.ศ. 2515 อ้างอิงจากหนังสือพิธีพระราชทานปริญญาบัตรสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า : 18 ตุลาคม 2515

    นักศึกษาชาย :  สวมหมวกตามแบบที่สถาบันกำหนด เสื้อนอกแบบราชการสีขาว ติดกระดุมสีทองตราสถาบัน 5 เม็ด ติดเครื่องหมายสัญลักษณ์ของสถาบันที่คอเสื้อทั้งสองข้าง กางเกงสากลสีขาว ไม่รัดรูป ขายาวถึงหลังเท้า ไม่พับปลายขา รองเท้าหุ้มส้นชนิดผูกสีดำ

      นักศึกษาหญิง : สวมหมวกตามแบบที่สถาบันกำหนด เสื้อเครื่องแบบเวลาเรียน กระโปรงผ้าสีกรมท่า เข็มขัดสีดำพร้อมเครื่องหมายสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า ติดตราสถาบันเหนืออกเบื้องซ้าย รองเท้าหุ้มส้นสีดำปิดปลายเท้า 

     เข็มขัดที่ใช้ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี เป็นเข็มขัดสีดำ หัวเข็มขัดมีตราพระมหามงกุฎ และมีข้อความว่า “สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี” ซึ่งเป็นชื่อเดิมของมหาวิทยาลัย โดยในปัจจุบันยังคงใช้ตราพระมหามงกุฎเช่นเดิม แต่เปลี่ยนข้อความรอบตราเป็น “มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี” ซึ่งเรียงเป็นแนวโค้งตามรูปแบบใหม่ของสถาบัน

      ในพ.ศ. 2515 สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า วิทยาเขตธนบุรี ได้จัดพิธีพระราชทานปริญญาบัตรครั้งแรกแก่ผู้สำเร็จการศึกษาในครั้งนั้นบัณฑิตจาก 3 วิทยาลัย ได้แก่ วิทยาลัยโทรคมนาคมนนทบุรี (สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง) วิทยาลัยเทคนิคพระนครเหนือ (มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ) เเละวิทยาลัยเทคนิคธนบุรี (มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี)  จากคำบอกเล่าจากศิษย์เก่ารับรวมรุ่น 1-8 เป็นคณะวิศวกรรมศาสตร์ดังภาพที่ปรากฏ

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ประกอบพิธีพระราชทานปริญญาบัตรขึ้นเป็นครั้งแรก ณ หอประชุมคุรุสภา กระทรวงศึกษาธิการ

บัณฑิตที่เข้ารับพระราชทานปริญญาบัตร คณะวิศวกรรมศาสตร์ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า ธนบุรี 2515

    พิธีพระราชทานปริญญาบัตรในปัจจุบัน โดยในปีการศึกษา 2566 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์ ในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรแก่ผู้สำเร็จการศึกษาจากมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี ในวันที่ 8 สิงหาคม 2568 ณ หอประชุมกองทัพเรือ เขตบางกอกใหญ่ (ระเบียบการแต่งกายบัณฑิต)

    โดยมีข้อกำหนดในการแต่งกายดังนี้

• บัณฑิตชาย  ทรงผม สุภาพ ไม่ยาวเกินต้นคอ  เสื้อนอกแบบราชการสีขาว (เสื้อราชปะแตนสีขาว) ติดกระดุมโลหะสีทองลายพระมหามงกุฎ 5 เม็ด เข็มตราที่คอเสื้อทั้งสองข้าง ติดเข็มตราสัญลักษณ์ประจำมหาวิทยาลัย เฉพาะส่วนพระมหามงกุฎสีทอง อกเสื้อด้านซ้ายติดเข็มวิทยฐานะ กางเกงสากลสีขาว ไม่รัดรูป ผ้าชนิดเดียวกับเสื้อ ขายาวคลุมหลังเท้า ไม่พับปลายขา รองเท้าหนังหุ้มส้นสีดำ
• บัณฑิตหญิง ระดับปริญญาตรี ทรงผม จัดแต่งทรงสุภาพ เสื้อให้ใช้ชุดนักศึกษา ติดกระดุมที่คอเสื้อ ติดเข็มตราสัญลักษณ์ประจำมหาวิทยาลัย เฉพาะส่วนพระมหามงกุฎที่อกเสื้อด้านซ้าย และให้ติดเข็มวิทยฐานะที่อกเสื้อด้านขวา  กระโปรง สีน้ำเงินหรือสีกรมท่า ความยาวคลุมเขาไม่เกินชายครุย เข็มขัดหนังสีดำ หัวเข็มขัดรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า โลหะรมดำ มีลายดุนนูนตราสัญลักษณ์ประจำมหาวิทยาลัย เฉพาะส่วนพระมหามงกุฎ รองเท้าหนังหุ้มส้น สีดำ ปิดปลายเท้า

•  บัณฑิตชายและบัณฑิตหญิงทุกระดับ ที่เป็นข้าราชการ หรือรัฐวิสาหกิจ

ทรงผม จัดแต่งทรงสุภาพ แต่งชุดปกติขาว ติดเครื่องหมายประจำกระทรวง ทบวง กรมที่สังกัด พร้อมแถบยศ แถบเครื่องราช อิสริยาภรณ์ตามฐานะที่ได้รับ และติดเข็มวิทยฐานะที่อกเสื้อด้านซ้าย ใต้แถบเครื่องราชอิสริยาภรณ์ 

กรณีราชการทหาร ให้มีอุปกรณ์ประกอบการแต่งกายในชุดราชพิธีโดยเป็นไปตามระเบียบของ เหล่าทัพนั้น ๆ  รองเท้าหนังหุ้มส้น สีดำ

เข็มตราและชุดครุยของมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี ไม่ได้เป็นเพียงเครื่องแต่งกายสำหรับพิธีการ หากแต่เป็นสัญลักษณ์แห่งเกียรติยศที่สะท้อนถึงประวัติศาสตร์อันยาวนาน พระมหากรุณาธิคุณของพระมหากษัตริย์ไทย รวมถึงความมุ่งมั่นและความสำเร็จของบัณฑิตทุกคนที่จบการศึกษาจากสถาบันแห่งนี้ 

ข้อมูลอ้างอิง

    สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า.(2515) พิธีพระราชทานปริญญาบัตร 18 ตุลาคม 2515. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์การศาสนา

    สำนักงานทะเบียนนักศึกษา.(2568) ระเบียบการแต่งกายบัณฑิต. (ออนไลน์) URI:  https://regis.kmutt.ac.th/web/graduates/? /,สืบค้นเมื่อ 21 พฤษภาคม 2568

  สำนักหอสมุด.วิวัฒนาการ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี.(ออนไลน์) URI: https://www.lib.kmutt.ac.th/kmutt-history/,สืบค้นเมื่อ 21 พฤษภาคม 2568