ค้นให้เจอ ค้นให้ตรง: เคล็ดลับการสืบค้นงานวิจัยที่ควรรู้

ในยุคที่การผลิตและเผยแพร่ข้อมูลทางวิชาการเติบโตอย่างรวดเร็ว นักศึกษา นักวิจัย และบุคลากรในสถาบันการศึกษาจำเป็นต้องมีทักษะในการสืบค้นงานวิจัยที่มีประสิทธิภาพ เพื่อเข้าถึงข้อมูลที่ถูกต้อง เชื่อถือได้ และตรงกับความต้องการในการศึกษาและวิจัย ทักษะดังกล่าวถือเป็นพื้นฐานสำคัญของกระบวนการวิจัยที่มีคุณภาพ หากขาดความเข้าใจในหลักการและวิธีการสืบค้นที่เหมาะสม อาจนำไปสู่การได้ข้อมูลที่ไม่ครอบคลุม ไม่ตรงประเด็น หรือไม่ผ่านการตรวจสอบทางวิชาการ

บทความนี้จึงมุ่งเน้นนำเสนอเทคนิคและแนวทางในการสืบค้นงานวิจัยที่สำคัญ โดยครอบคลุมการใช้เครื่องมือสืบค้น คำสั่งเชิงตรรกะ (Boolean และ Proximity Operators) และการประยุกต์ใช้สัญลักษณ์ต่าง ๆ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการเข้าถึงข้อมูล พร้อมยกตัวอย่างประกอบเพื่อให้สามารถนำไปประยุกต์ใช้ได้จริง

Photo by Yungchuan KO on Unsplash

1. เทคนิคการเชื่อมคำค้น (Combining Search Terms)

การเชื่อมคำค้นด้วยคำสั่งเชิงตรรกะ (Boolean Operators) ช่วยกำหนดขอบเขตของการค้นหาให้แคบลงหรือกว้างขึ้นตามความต้องการ ได้แก่:

 AND

ใช้เพื่อค้นหาข้อมูลที่มี “ทุกคำ” ที่ระบุอยู่ เช่น education AND technology

หมายถึงเอกสารต้องมีทั้งคำว่า education และ technology ปรากฏอยู่ร่วมกัน เหมาะสำหรับการจำกัดขอบเขตให้เจาะจงมากขึ้น

OR

ใช้เพื่อค้นหาข้อมูลที่มี “อย่างน้อยหนึ่งคำ” เหมาะสำหรับใช้คำพ้องหรือคำใกล้เคียง เช่น adolescents OR teenagers

ช่วยให้การสืบค้นครอบคลุมมากขึ้น โดยไม่จำกัดอยู่เพียงคำใดคำหนึ่ง

NOT

ใช้เพื่อตัดคำที่ไม่ต้องการให้แสดงในผลลัพธ์ เช่น cancer NOT lung

หมายถึง ค้นหางานวิจัยที่มีคำว่า cancer แต่ไม่รวมเอกสารที่กล่าวถึง lung cancer

2. การใช้ Proximity Operators เพื่อค้นหาคำที่อยู่ใกล้กัน

Proximity Operators ช่วยค้นหาคำที่อยู่ใกล้กันภายในช่วงคำที่กำหนด โดยมี 2 รูปแบบคือ PRE/n และ W/n (n คือจำนวนคำ):

PRE/n (Preceding)

ค้นหาคำที่ปรากฏอยู่ “ก่อน” อีกคำหนึ่ง ภายในระยะไม่เกิน n คำ เช่น:

criminal PRE/3 book

หมายถึง คำว่า criminal ต้องอยู่ก่อนคำว่า book และไม่ห่างกันเกิน 3 คำ เช่น “criminal behavior in the book”

W/n (Within)

ค้นหาคำที่อยู่ใกล้กัน โดยไม่จำเป็นต้องเรียงลำดับ เช่น:

drying W/10 vegetable

หมายถึง คำว่า drying และ vegetable ต้องอยู่ในระยะไม่เกิน 10 คำ โดยสามารถปรากฏก่อนหรือหลังได้ เช่น “drying process of leafy green vegetables”

3. การใช้สัญลักษณ์ช่วยในการสืบค้น

การใช้สัญลักษณ์ช่วยเพิ่มความยืดหยุ่นในการค้นหา โดยสามารถแทนคำที่หลากหลาย หรือควบคุมรูปแบบของคำค้นได้ดังนี้:

Truncation (เครื่องหมาย * ดอกจันทร์)

ใช้เพื่อละตัวอักษรตั้งแต่ 0 ตัวขึ้นไป ซึ่งช่วยค้นหาคำที่มีรากเดียวกัน เช่น:

• manag* → ได้ทั้ง manage, manager, managing, management
• adolescen* → ได้ทั้ง adolescent, adolescents, adolescence
• ใช้ระหว่างคำ เช่น hyp*tension → hypotension, hypertension

Wildcard

ใช้แทนอักขระบางตัว เช่น

tumo*r → ได้ทั้ง tumor (อังกฤษแบบอเมริกัน) และ tumour (อังกฤษแบบอังกฤษ)

Phrase Search (เครื่องหมาย “ ”)

ใช้เพื่อค้นหาวลีแบบตรงตัว เช่น:

• "solar energy"
• "lung cancer"

ผลการค้นหาจะต้องมีคำเรียงตามที่กำหนด ไม่แยกกัน

Parenthesis (วงเล็บ)

ใช้จัดกลุ่มคำค้นเพื่อควบคุมลำดับการประมวลผล เช่น:

smoking AND (cancer OR neoplasm OR tumor)

ระบบจะค้นหาคำในวงเล็บก่อน แล้วจึงเชื่อมกับคำว่า smoking เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่ครอบคลุมทุกคำที่เกี่ยวข้องกับโรคมะเร็ง

4. ข้อเสนอแนะในการใช้งานจริง

• เลือกฐานข้อมูลให้เหมาะสม เช่น Scopus, PubMed สำหรับสายวิทยาศาสตร์, ThaiJO สำหรับภาษาไทย
• ฝึกใช้หลายเทคนิคควบคู่กัน เช่น ("climate change" OR "global warming") AND policy
• ทดลองปรับคำค้นหลายรอบ และสังเกตว่าผลลัพธ์เปลี่ยนแปลงอย่างไร
• ใช้ฟังก์ชันกรองข้อมูล (ปีที่เผยแพร่, ประเภทเอกสาร, ภาษา) เพื่อจำกัดผลลัพธ์ให้เหมาะสมกับวัตถุประสงค์

การสืบค้นงานวิจัยเป็นทักษะที่ต้องฝึกฝนอย่างต่อเนื่อง ไม่เพียงแค่การเลือกคำค้นให้เหมาะสม แต่ยังต้องรู้จักใช้คำสั่งและสัญลักษณ์ให้เกิดประโยชน์สูงสุด เทคนิคที่กล่าวมาในบทความนี้จะช่วยให้ผู้ใช้งานสามารถเข้าถึงข้อมูลที่มีคุณภาพ ตรงความต้องการ และประหยัดเวลาในการค้นหาอย่างมีประสิทธิภาพ การเข้าใจหลักการเหล่านี้เป็นก้าวสำคัญในการพัฒนาทักษะการวิจัยให้เป็นระบบ และสามารถสร้างองค์ความรู้ใหม่ได้

อย่างไรก็ตาม เทคนิคการสืบค้นเพียงอย่างเดียวอาจยังไม่เพียงพอ หากเราไม่รู้จัก “แหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ” และเลือกใช้ฐานข้อมูลที่เหมาะสมกับสาขาวิชาหรือประเภทของงานที่ต้องการ

ในบทความถัดไป เราจะพาคุณไปรู้จักกับฐานข้อมูลทางวิชาการที่สำคัญและน่าเชื่อถือ ทั้งในประเทศและต่างประเทศ พร้อมคำแนะนำในการเข้าถึง และจุดเด่นของแต่ละฐานข้อมูล เพื่อให้คุณเลือกใช้ได้อย่างเหมาะสมกับงานของตนเอง

บรรณานุกรม

KKU Library. (2567, 20 มีนาคม). บทที่ 2 เทคนิคการสืบค้น [วิดีโอ]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=-Msi9rTQ9R4

ThaiLibrary. (2567, 6 เมษายน). เทคนิคการสืบค้นในฐานข้อมูล Scopus: ตอนที่ 1 – Knowledge Sharing [บทความออนไลน์]. ThaiLibrary. https://www.thailibrary.in.th/2024/04/06/scopus-boolean-proximity-operators/