จากการประชุมคณะทำงานฝ่ายวิเคราะห์ทรัพยากรสารสนเทศ ห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษา ครั้งที่ 5/2567 ได้มีโอกาสเข้าศึกษาดูงาน ณ สำนักหอสมุดมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และแลกเปลี่ยนเรียนรู้ถึงแนวทางการพัฒนาและการให้บริการห้องสมุดในยุคดิจิทัลที่ทันสมัยและมีความยืดหยุ่นสูง ทั้งด้านการบริหารจัดการพื้นที่บริการ การเข้าใช้บริการ ระบบการยืม-คืน รวมถึงการจัดการทรัพยากรสารสนเทศต่าง ๆ ซึ่งห้องสมุดที่สนใจสามารถนำมาเป็นแนวทางในการปรับปรุงและพัฒนาการให้บริการห้องสมุดให้ตอบโจทย์ผู้ใช้บริการได้มากยิ่งขึ้น

1. การบริหารจัดการพื้นที่และการเข้าใช้บริการ

สำนักหอสมุดมหาวิทยาลัยเชียงใหม่มีพื้นที่ให้บริการ 2 อาคาร 5 ชั้น ภายในหอสมุดเน้นพื้นที่ Learning space จัดแบ่งเป็น พื้นที่สำหรับอ่านหนังสือ พื้นที่เรียนรู้แบบกลุ่ม จำนวน 4 ห้อง และห้องเรียนรู้แบบส่วนบุคคล จำนวน 20 ห้อง นอกจากนี้ยังมีพื้นที่พักผ่อนเพื่อให้ผู้ใช้สามารถผ่อนคลายขณะศึกษาหรือทำกิจกรรมต่าง ๆ เมื่อเข้าไปด้านในจะให้ความรู้สึกปลอดโปร่ง เนื่องจากใช้ชั้นหนังสือที่ไม่สูงมาก ทำให้ไม่แออัด จัดหนังสือที่ใช้บ่อยไว้ให้บริการที่ชั้นปกติ และแยกหนังสือที่มีการใช้งานน้อยไว้ที่ชั้นใต้ดิน

2. ระบบการเข้าใช้บริการ: ใช้เทคโนโลยีเสริมการเข้าถึงที่ง่ายและสะดวก

การเข้าใช้บริการที่สำนักหอสมุดมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้รับการออกแบบให้สะดวกทั้งสำหรับนักศึกษาและบุคคลภายนอก นักศึกษาสามารถเข้าใช้บริการได้ง่ายผ่าน Application หรือบัตรนักศึกษา ในขณะที่บุคคลภายนอกสามารถเข้าใช้บริการได้โดยกรอกแบบฟอร์ม ชำระค่าบริการ 20 บาท/คน ผ่านระบบออนไลน์และรับ QR Code เพื่อเข้าใช้บริการ ด้านระเบียบการเข้าใช้สามารถนำเครื่องดื่มเข้ามาทานได้ แต่หากมีอาหารหรือขนม จะมีพื้นที่สำหรับฝากวางไว้ เพื่อป้องกันมดและแมลงที่อาจมีผลกระทบกับพื้นที่

3. ด้านการจัดการทรัพยากรสารสนเทศ และ การยืม-คืน

สำนักหอสมุดมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ได้เปลี่ยนมาใช้ระบบห้องสมุดอัตโนมัติ ALMA เมื่อเดือนสิงหาคม 2567 ที่ผ่านมา ลงรายการทรัพยากรสารสนเทศด้วยมาตรฐาน RDA รองรับ Linked Data และจัดหมู่หนังสือด้วยระบบทศนิยมดิวอี้ (Dewey Decimal Classification: D.D.C.) ทรัพยากรที่มีให้บริการ ได้แก่ หนังสือ บอร์ดเกม จิ๊กซอว์ อุปกรณ์เชื่อมต่อ ปลั๊กพ่วง อุปกรณ์เครื่องเขียน ฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ คลังปัญญา มช. ฐานข้อมูลมรดกวัฒนธรรมล้านนา คอลเล็กชั่นวัสดุหายาก จดหมายเหตุ และฐานข้อมูลสูจิบัตรพิธีพระราชทานปริญญาบัตร

• การยืมหนังสือ สามารถยืม-คืนหนังสือผ่านเครื่องยืมอัตโนมัติ (ระบบ RFID) โดยไม่ต้องมีเจ้าหน้าที่คอยให้บริการ ซึ่งทำให้การยืม-คืนสะดวกและรวดเร็วขึ้นช่วยลดขั้นตอนการดำเนินการและเพิ่มความสะดวกให้กับผู้ใช้บริการ โดยสามารถยืมหนังสือได้ด้วยตัวเอง
• การยืมบอร์ดเกม จะทำการแยกกล่องและอุปกรณ์ออก โดยนำกล่องที่ทำการลงรายการแล้วไปจัดเรียงที่ชั้น หากผู้ใช้บริการต้องการยืมให้นำกล่องมาติดต่อเจ้าหน้าที่
• การยืมอุปกรณ์ ติดต่อที่เคาน์เตอร์เท่านั้น

การศึกษาดูงานที่สำนักหอสมุดมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ไม่เพียงแค่เป็นการเรียนรู้ถึงการจัดการพื้นที่บริการที่ตอบโจทย์ผู้ใช้ แต่ยังเปิดโอกาสให้เราได้เห็นแนวทางการใช้เทคโนโลยีเพื่อเสริมสร้างประสิทธิภาพในการให้บริการห้องสมุด เช่น การใช้ระบบ RFID ที่ช่วยเพิ่มความสะดวกให้กับผู้ใช้ฯ, ระบบห้องสมุดอัตโนมัติที่ต้องมีความยืดหยุ่นและเหมาะสมกับทรัพยากรสารสนเทศ ทรัพยากรสานสนเทศที่หลากหลายรองรับความต้องการ ทั้งนี้ วงการห้องสมุดต้องพร้อมรับเทคโนโลยีใหม่ๆ ที่จะเกิดขึ้นในอนาคตอันใกล้โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เทคโนโลยี AI ที่อาจนำมาปรับใช้ในงานห้องสมุดของสถานศึกษาหรือองค์กรอื่น ๆ เพื่อเพิ่มความสะดวกและประสิทธิภาพในการให้บริการแก่ผู้ใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น